بازار خودرو در کشورمان دچار تلاطم بسیاری شده و قیمت برخی خودروها تا ۸میلیون تومان و برخی خودروهای دوگانه‌سوز تا ۱۷میلیون تومان افزایش یافته است.
وضعیت در بازار خودروهای کارکرده هم به همین شکل است و قیمت‌ها بدون هیچ کارشناسی مدام درحال افزایش است. موردی که باعث شده تا خودروهای کارکرده هم از دسترس بسیاری از اقشار جامعه خارج شود. چراکه رشد درآمد مردم متناسب با سرعت رشد قیمت خودروها نیست. در همین شرایط، خودروسازان نیز معتقدند باید محصولات خود را در حاشیه بازار به فروش برسانند تا هم دلالی‌ها در بازار از بین برود و قیمت‌ها پایین بیاید و هم دیگر با زیان تولید نکنند.
در همین زمینه با پویا عباسیان، کارشناس و فعال بازار خودرو به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.
در نمای کلی بازار خودرو چه المان‌هایی مهم‌تر هستند؟
درحال‌حاضر بازار خودرو ایران به دلایل بسیاری دچار تلاطم شدید و همچنین افزایش روزانه قیمت خودروها شده است. بازار خودرو به دلایلی از جمله کمبود عرضه از سوی خودروسازان و کاهش تیراژ آن‌ها و همچنین عدم ثبات اقتصادی، وجود تورم بالا، افزایش نرخ دلار، افزایش قیمت سوخت و همچنین وجود نقدینگی سرگردان و دلال‌پرور طی ماه‌ها و سال‌های اخیر به‌ویژه در یکی دو سال گذشته، از دست خودروسازان، سیاست‌گذاران و فعالان اصلی بازار خارج شده است. این یعنی نبود یک سیاست مشخص اقتصادی باعث شده است فعالیت‌های دلالی و برهم‌زننده اقتصاد در آن زیاد شود. در چنین شرایطی، اصولا کنترل بازار (نه دست بردن در قیمت‌ها) سخت و پیچیده بوده و نیازمند همکاری نهادهای مختلف است.
آیا همچون برخی کارشناسان موافقید که قیمت‌ها در بازار به دلیل آن‌چه تورم انتظاری خوانده میشود، بالا می‌روند؟
این موضوع شاید تا قبل از افزایش نرخ بنزین صادق بود، اما در شرایط فعلی که قیمت ارز، سکه و طلا هر روز افزایش پیدا می‌کند نمی‌توان تنها تورم انتظاری را عامل اصلی افزایش قیمت خودرو در بازار دانست. به‌هرحال قیمت‌ها بالا می‌رود اما نکته با اهمیت در این رابطه این است که اصولا خرید فروش در این بازار اگر نگوییم تقریبا متوقف شده است، باید بگوییم بسیار پایین است.
اگر سرمایه سرگردان در کشور وجود دارد، پس چرا شاهد خرید و فروشی در بازار خودرو نیستیم؟
سرمایه‌های سرگردان در دست افرادی است که مانع از تغییر قیمت در بازار خودرو با شیب پایین می‌شوند. اصولا به لحاظ اقتصادی صرفه ندارد دلال معمولی یا بهتر بگوییم فردی که به خرید و فروش جزیی خودرو مشغول است، خودرو را تا چندین ماه نزد خود نگه دارد و آن را نفروشد. پس دست‌های دیگری در این بازار نقش دارند که اجازه نمی‌دهند شکست قیمتی به وجود بیاید و برعکس هر روز قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند. بازهم تاکید می‌کنم افزایش قیمت دلار در افزایش قیمت خودرو تاثیرگذار است، اما نرخ دلار کمتر از ۲ هفته است که رشد داشته و قبل از آن که نرخ در کانال ۱۱هزار تومانی تقریبا ثابت بود، بازهم قیمت‌ها کاهش پیدا نکرد.
این خرید و فروش اندکی که اشاره کردید توسط کدام قشر انجام میشود؟
به نظر می‌رسد خریدوفروش اندکی که در بازار وجود دارد، مربوط به اقشار متوسط رو به بالایی است که به‌هرحال پول خرید خودروهای ایرانی با قیمت‌های فعلی را دارند یا می‌توانند به‌صورت اقساطی از خودروهای چینی موجود در بازار هم خرید کنند. اما بسیاری از اقشار جامعه توان و قدرت خرید خود را از دست داده‌اند و نمی‌توانند خودرو جدید خریداری کنند یا خودرو قبلی خود را ارتقا دهند.
آیا در بالارفتن قیمت خودروهای دست دوم هم دلالان و پول‌های سرگردان نقش دارند؟
با توجه به اینکه خریدوفروش در بازار خودروهای دست دوم کشورمان مانند آن‌چه در کشورهای پیشرفته است، وجود ندارد، تحلیل و قیمت‌گذاری در این بازار سخت است. در کشورهای اروپایی یا آمریکا معمولا خودروهای دست دوم توسط برخی شرکت‌های کوچک و بزرگ خریداری و سرویس می‌شوندو با قیمت مناسب به فروش می‌رسند.
در ایران اما چنین شرکت‌هایی وجود ندارد و لزوم ورود به این بحث بسیار احساس میشود. چراکه هر فردی خودرو را بدون هیچ‌گونه کارشناسی قیمت و فنی به فروش می‌رساند. همچنین موضوع دیگر در این بخش همان تورم انتظاری و افزایش بی‌رویه قیمت خودروهای صفر است.
فاصله قیمتی باعث شده است افراد به این فکر بیفتند که در صورت فروش خودرو قدیمی و خرید خودرو جدید تا چه اندازه باید روی مبلغ اصلی‌شان بگذارند. نتیجه این میشود که هر روز قیمت‌ها در بازار خودروهای دست دوم که بازار افراد و اقشار درآمد پایین‌تر است، افزایش پیدا می‌کند و خودروهای دست دوم هم روزبه‌روز دست‌نیافتنی‌تر می‌شوند.
این موضوع پیامد خوبی نخواهد داشت. چراکه قدرت خرید مردم متناسب با تورم و افزایش قیمت رشد نداشته است و به‌زودی بسیاری از مردم، نخواهند توانست حتی خودرو کارکرده بخرند. این یعنی سرعت افزایش قیمت خودروهای کارکرده هم از سرعت درآمد مردم بالاتر رفته است.
آیا امکان یا احتمال کاهش قیمت خودروها اعم از کارکرده و صفرکیلومتر در بازار وجود دارد؟
پیش‌بینی اینکه قیمت‌ها در بازار پایین خواهد آمد، بسیار سخت است. همه‌چیز به شرایط و شفافیت اقتصادی بستگی دارد. اگر فرض را بر این بگیریم که شرایط اقتصادی در ماه‌های آینده یا برای سال آینده بهتر میشود و قیمت ارز روند نزولی می‌یابد، قطعا قیمت خودرو نیز پایین خواهد آمد و کاهش قیمت خودروهای صفرکیلومتر هم قطعا باعث ریزش قیمت خودروهای کارکرده خواهد شد.
خودروسازان که درحال‌حاضر نیز اعلام زیان کرده‌اند، چگونه و با چه ابزاری می‌توانند باعث تحول در بازار شوند؟
این بحث زیان خودروسازان جزو موضوعات قدیمی است؛ خودروسازان چندسالی است که مدعی تولید با زیان هستند. تولید خودروهایی با فناوری قدیمی آن هم با زیان جای تعجب دارد. اگر قیمت خودروها در کارخانه باز هم با رشد ۲۰میلیون تومانی مواجه شود، بازهم خودروسازان مدعی تولید با زیان خواهند بود. هرچند موافق قیمت‌گذاری دستوری نیستم، اما ریشه همه مشکلات در قیمت‌ها نیست.
به فرض اینکه خودرو در کارخانه نیز با قیمت حاشیه بازار به فروش برسد، فارغ از اینکه بخش بزرگی از مشتریان توان خرید خودرو ندارند، باز هم مشکلات خودروسازان پابرجا خواهد بود. چراکه ساختار مالی خودروسازان با تصمیم اشتباهی که در گذشته اتخاذ شده است، ایراد دارد.
خرید سهم‌های تودرتو توسط شرکت‌های زیرمجموعه، توسعه عمودی شرکت‌ها و ورود خودروسازان به زنجیره تامین و ایجاد شرکت‌هایی زیان‌ده که حتی بدون پول هم مجبور به تامین قطعات خودروسازان بودند و همچنین سرمایه‌گذاری‌های اشتباه خودروسازان در املاک و سهام و... باعث شده است خودروسازان اصولا زیان‌ده باشند.
پس افزایش قیمت هم به خودروسازان کمکی نمی‌کند؟
قیمت خودرو دو برابر قیمت فعلی هم شود، باز هم خودروسازان با زیان تولید خواهند کرد. چراکه زیان انباشته و بدهی فراوانی دارند. پس ابتدا باید ساختار مالی خودروسازان متحول شود و خودروسازان باید تمام شرکت‌های زیان‌ده خود را حتی به‌جای بدهکاری واگذار کنند. اگر خودروسازان به‌جای خرید ملک، سهام و ایجاد شرکت‌های هزینه‌بر و زیان‌ده به فکر سرمایه‌گذاری و توسعه محصولات به‌روز و باکیفیت بودند، اصولا مشکل قیمت‌گذاری هم برای آن‌ها به‌وجود نمی‌آمد.
درحال‌حاضر کسی به قیمت کوییک یا دنا اعتراضی ندارد، چراکه محصولاتی نسبتا به‌روز هستند. اما افزایش قیمت محصولات قدیمی پژو و پراید و... صدای همه را در می‌آورد. متاسفانه طی این سال‌ها توسعه محصول و طراحی پلتفرم مدرن فدای سرمایه‌گذاری‌های اشتباه شده و بازهم متاسفانه خودروسازان به‌جای اینکه مسئولیت اشتباه خود را بپذیرند، مدام از پایین‌بودن قیمت‌ها گلایه می‌کنند.
